Zaburzenia odżywiania

Zaburzenia odżywiania charakteryzują się zaburzeniami łaknienia na poziomie psychicznym. Są to nieprawidłowe zachowania żywieniowe oraz zachowania koncentrujące się na kontroli masy ciała oraz jej celowej utracie. Zaburzenia odżywiana prowadzą do pogorszenia się stanu zdrowia zarówno psychicznego, jak i fizycznego oraz pogorszenia funkcjonowania wśród społeczności. Zaburzenia odżywiania to poważne problemy zdrowotne, które wpływają zarówno na ciało, jak i psychikę. Dotyczą one nie tylko sposobu odżywiania, ale również sposobu postrzegania własnego ciała i emocji.

Na rozwój zaburzeń odżywiania ma wpływ wiele czynników. Między innymi:
– czynniki osobowościowe – zaburzenia osobowości i towarzyszące im cechy np. niskie poczucie własnej wartości, wrażliwość emocjonalna, lęk przed porażką, poczucie odrzucenia, perfekcjonizm, krytycyzm, brak akceptacji własnego wyglądu, kontrola, chłód emocjonalny, niestabilność emocjonalna, sztywność, schematyczność, impulsywność, trudności w radzeniu sobie z emocjami i stres.
– czynniki biologiczne – np. uszkodzenie ośrodka sytości w mózgu.
– czynniki genetyczne – osoby mające bliskich krewnych z zaburzeniami odżywiania są bardziej podatne na rozwinięcie tych schorzeń. Istnieje bowiem możliwość dziedziczenia predyspozycji do zaburzeń odżywiania.
– normy społeczno-kulturowe – współczesne standardy piękna, presja społeczna, wpływ mediów, kultura diet i nadmierne skupienie na wyglądzie fizycznym.

Rodziny, w których występują przypadki anoreksji i bulimii mogą charakteryzować się następującymi cechami:
– uwikłanie (granice między członkami rodziny ulegają zatarciu);
– sztywność (brak elastyczności, skrępowanie zasadami, problemy z radzeniem sobie z sytuacjami stresującymi);
– nadopiekuńczość (dzieci są nadmiernie uzależnione od rodziców, anoreksja daje poczucie kontroli, uniezależnienia się od rodziców);
– u rodzin, w których wystąpiła anoreksja – unikanie konfrontacji i nierozwiązywanie konfliktów (problemy rodzinne są często bagatelizowane; ma to duże znaczenie w podtrzymaniu choroby, gdy rodzina w milczeniu pozwala na chorobowe zachowania, nie proponując podjęcia leczenia);
– u rodzin, w których wystąpiła bulimia – burzliwe rozwiązywanie konfliktów rodzinnych;
– włączanie dzieci w konflikty małżeńskie.

Wyróżniamy następujące rodzaje zaburzeń odżywiania:

– anoreksja (jadłowstręt psychiczny) – osoby cierpiące na anoreksję mają obsesję na punkcie redukcji masy ciała. Z tego powodu często ograniczają spożywanie pokarmów, nawet do punktu głodzenia się. To prowadzi do skrajnie niskiej masy ciała, poważnych niedoborów pokarmowych i wielu innych powikłań zdrowotnych.
– bulimia (żarłoczność psychiczna) – osoby z bulimią mają nawracające napady objadania się, podczas których spożywają dużą ilość jedzenia w krótkim czasie. Następnie próbują pozbyć się spożytych posiłków poprzez prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających lub nadmierną aktywność fizyczną.
– zespół jedzenia nocnego – osoby z tym zaburzeniem mają nawracające epizody objadania się, zwykle w nocy, bez kontroli nad spożywaną ilością jedzenia. W związku z tym zachowaniem często mają poczucie winy i czują wstyd.

– ortoreksja – ta forma zaburzenia odżywiania polega na obsesyjnym skupieniu na zdrowym odżywianiu. Osoby z ortoreksją często eliminują szeroką gamę produktów spożywczych, uważając je za niezdrowe. To prowadzi do poważnych ograniczeń żywieniowych i niedoborów pokarmowych.
– bigoreksja – to zaburzenie odżywiania dotyczy głównie mężczyzn i polega na obsesyjnej chęci zyskania masy mięśniowej i doskonałej sylwetki. Osoby z bigoreksją nadmiernie trenują, stosują diety bogate w białko i suplementy, co może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.
– kompulsywne objadanie się – osoby cierpiące na kompulsywne objadanie się mają nawracające napady, podczas których w krótkim czasie spożywają dużo jedzenia, bez kontroli nad jego ilością. Różnica między tym zaburzeniem a bulimią polega na tym, że osoby z kompulsywnym objadaniem się nie próbują pozbyć się zjedzonego jedzenia.

Zaburzenia odżywiania przyczyniają się do poważnych konsekwencji zdrowotnych i życiowych, takich jak:
– poważne niedobory pokarmowe, które mogą prowadzić do osłabienia układu odpornościowego, krążenia, kostno-stawowego oraz do zaburzeń pracy różnych narządów wewnętrznych;
– skrajnie niska masa ciała, co może prowadzić do wyniszczenia organizmu i poważnych problemów zdrowotnych;
– zaburzenia hormonalne, np. brak miesiączki u kobiet lub problemy z płodnością;
– problemy z układem pokarmowym: wrzody żołądka, zaparcia;
– zaburzenia psychiczne, w tym depresja, lęki, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne;
– izolacja społeczna i problemy z relacjami interpersonalnymi.
– choroby metaboliczne, a nawet zgony.

Świadomość i uważność rodziców wydaje się mieć kluczowe znaczenie dla rozpoznania pierwszych objawów zaburzeń odżywiania u dziecka. Oto kilka przykładów niebezpiecznych zachowań świadczących o problemach z odżywianiem:
– odchudzanie, wprowadzanie restrykcyjnych ograniczeń żywieniowych,
– zamykanie się dziecka na relacje z rówieśnikami,
– odmawianie jedzenia wspólnych posiłków,
– członkostwo w nieznanych dotąd społecznościach lub stowarzyszeniach, zażywanie leków o charakterze moczopędnym lub przeczyszczającym,
– regularne treningi o bardzo dużej intensywności, impulsywne jedzenie,
– częste chodzenie do toalety i spędzanie tam dużej ilości czasu, zwłaszcza po obfitym posiłku, odmawianie czynnego uczestniczenia w zajęciach sportowych w szkole, chodzenie w ubraniach zakrywających sylwetkę.

Należy pamiętać, że zaburzenia odżywiania są tematem bardzo trudnym zarówno dla rodzica, jak i dla dziecka. Rodzice zazwyczaj mają obawy przed poruszeniem go, bo nie wiedzą, jak mają o tym rozmawiać. Boją się odrzucenia, złości ze strony nastolatka oraz tego, że straci on do nich zaufanie. Obawy te w wielu przypadkach są realne, jednak nie mogą stwarzać blokady przed podjęciem pierwszego kroku. Dlatego do takiej rozmowy warto się najpierw przygotować i wziąć pod uwagę kilka kwestii: Ważne jest: stworzenie dziecku przestrzeni do rozmowy, spokój, mówienie o swoich obawach i wyrażanie troski, przekazywanie jasnych, prostych i zrozumiałych komunikatów, nazywanie emocji, (np. martwię się o ciebie), powiedzenie dokładnie tego co niepokoi rodzica (np. ostatnio mam wrażenie, że sporo schudłaś, bardzo się tym zmartwiłam), nie rozkazywanie i nie nakazywanie dziecku, nie ocenianie, okazanie miłości dziecku, zrozumienia.

Leczenie zaburzeń odżywiania wymaga holistycznego podejścia, które uwzględnia zarówno aspekty psychiczne, jak i fizyczne.
– psychoterapia: psychodynamiczna, poznawczo-behawioralna, systemowa.
– farmakoterapia: w niektórych przypadkach stosuje się leki przeciwdepresyjne lub stabilizujące nastrój.
– wsparcie psychodietetyczne i dietetyczne: wsparcie dietetyka i praca nad zdrowymi nawykami żywieniowymi.
– edukacja i wsparcie społeczne: grupy wsparcia i edukacja na temat zdrowego stylu życia mogą znacząco poprawić skuteczność leczenia.

Psychoterapia stanowi kluczowy element leczenia zaburzeń odżywiania, oferując pacjentom przestrzeń do pracy nad swoimi myślami, emocjami i zachowaniami związanymi z jedzeniem i własnym ciałem.
Psychoterapia może pomóc w:
– rozpoznawaniu i zmianie niezdrowych przekonań dotyczących jedzenia, wagi i kształtu ciała.
– rozwijaniu zdrowych strategii radzenia sobie ze stresem i negatywnymi emocjami.
– budowaniu zdrowej samooceny i poprawie relacji z własnym ciałem.
– pracy nad konfliktami i problemami, które mogą przyczyniać się do zaburzeń odżywiania.

Psychoterapia zaburzeń odżywiania może przyjmować różne formy, w zależności od potrzeb i stanu pacjenta, w tym:
– psychoterapia psychodynamiczna: pomaga zrozumieć i przetworzyć głębsze, nieświadome konflikty i emocje leżące u podstaw zaburzeń odżywiania.
– terapia poznawczo-behawioralna: skoncentrowana na identyfikacji i zmianie negatywnych myśli i przekonań wpływających na zaburzenia odżywiania.
– terapia interpersonalna: ukierunkowana na poprawę jakości relacji interpersonalnych i zmniejszenie stresu społecznego.
– terapia rodzinna: często stosowana w przypadku dzieci i młodzieży, skupia się na poprawie funkcjonowania rodziny i wsparciu pacjenta w domowym środowisku.

Autor: dr Sylwester Bębas

Więcej nt. zaburzeń odżywiania w audycji: