Zaburzenie lękowe związane ze stanem zdrowia polega na nadmiernym niepokoju i przekonaniu, że jest się chorym na ciężką chorobę somatyczną (lub ona dopiero się rozwija), a jednocześnie człowiek nie ma objawów fizycznych lub są one minimalne. Charakterystyczny jest niski próg wzbudzania niepokoju, który pojawia się już przy zwykłych sygnałach płynących z ciała. Potocznie określa się również ją jako osobę, która wymyśla sobie choroby mimo braku uzasadnionych objawów wskazujących na rozwój jakiegokolwiek schorzenia. Zasadniczą cechą lęku o zdrowie jest nadmierne i nieuzasadnione przekonanie pacjenta o tym, że zachoruje on lub choruje na jakieś ciężkie schorzenie.
Osoba z tym zaburzeniem ma tendencję do:
– nadmiernego obserwowania własnego ciała,
– traktowania najmniejszych niedoskonałości jako objaw poważnej choroby,
– charakteryzuje go przesadna troska o swój stan zdrowia, koncentracja na zdrowiu, monitorowanie swojego ciała, paniczny lęk o swoje życie i zdrowie.
– wykonywanie określonych badań, zasięganie licznych konsultacji medycznych, będąc przekonanym o istnieniu poważnej choroby, czują się niezadowoloni z zaprzeczenia jej przez lekarza.
Diagnostyka rozpoczyna się od wykluczenia choroby somatycznej, w związku z czym pacjent poddawany jest szeregowi badań. Kluczowe znaczenie w znalezieniu źródła i istoty problemu ma również wywiad psychologiczny lub lekarski. Diagnozę zaburzenia z lękiem przed chorobą stawia się na podstawie obowiązujących klasyfikacji diagnostycznych. Zgodnie z nimi objawy, które mogą świadczyć o hipochondrii, powinny utrzymywać się przez okres co najmniej 6 miesięcy. Podczas diagnozy zaburzenia z lękiem przed chorobą duże znaczenie ma także rozpoznanie różnicowe. W szczególności od lęku o zdrowie należy zróżnicować urojenia hipochondryczne, które przyjmują o wiele silniejszą postać i najczęściej diagnozowane są w zaburzeniach psychotycznych.
Wśród przyczyn tego zaburzenia wymienia się:
– wychowywanie w rodzinie, w której bardzo często omawiane są problemy zdrowotne, rodzice są nadmiernie zaniepokojeni kwestiami zdrowotnymi albo sami doświadczają zaburzeń hipochondrycznych. W takiej sytuacji na zasadzie uczenia się obserwacyjnego zaburzenie może występować częściej;
– zaburzenia lękowe (np. zaburzenia lękowe uogólnione);
– nadmiar czasu spędzany na lekturze materiałów dotyczących zdrowia, np. w internecie;
– historia poważnej choroby w wieku dziecięcym, krzywdzenia lub choroby opiekuna;
– problemy osobowościowe, zaburzenia osobowości charakteryzujące się m.in.: trudnościami w radzeniu sobie z emocjami np. narcystyczne zaburzenie osobowości.
Narcystyczne zaburzenie osobowości może być czynnikiem prowadzącym do tego zaburzenia, ponieważ osoby z tym zaburzeniem często postrzegają siebie jako wyjątkowo dbające o zdrowie, są skłonne do interpretowania drobnych niedoskonałości jako poważnych chorób, co nasila ich obawy zdrowotne i prowadzi do zachowań hipochondrycznych.
Jak narcystyczne zaburzenie osobowości może wpływać na to zaburzenie:
– potrzeba podziwu i wyjątkowości: osoby z NZO pragną być postrzegane jako wyjątkowe i zdrowe. Mogą wierzyć, że ich wrażliwość na zdrowie lub podatność na choroby czyni ich w pewien sposób wyjątkowymi.
– osoby te mogą nadmiernie skupiać się na swoim ciele: traktując nawet najmniejsze niedoskonałości jako oznakę poważnej choroby.
– wrażliwość na krytykę, niska samoocena: hipochondria może wystąpić u osób z narcystycznym zaburzeniem osobowości jako sposób na poradzenie sobie z innymi problemami emocjonalnymi, takimi jak niska samoocena, poczucie wstydu czy upokorzenia, a także jako sposób na utrzymanie pozorów bycia „wyjątkowym” i „szczególnym”.
W obecnych czasach, kiedy większość z nas, zamiast udać się na konsultację lekarską, szuka rozpoznania choroby w Internecie, zaburzenie lękowe związane ze stanem zdrowia może przybrać na sile. Cyberchondria, bo tak nazywane jest zjawisko charakteryzujące się skłonnością do wzmożonego zamartwiania się stanem zdrowia i nadmiernego poszukiwania w internecie informacji medycznych o dolegliwościach i objawach, jest wysoce niebezpieczne. Poszukiwanie informacji na temat objawów w sieci jest silnym czynnikiem rozwoju lęku, który może predysponować do wystąpienia zaburzenia lękowego związanego ze stanem zdrowia lub nasilenia jej objawów.
Kiedy lęk o zdrowie przyjmuje obsesyjną postać, osoby te całą swoją uwagę poświęcają swojemu stanu zdrowia. Zaburzenie to może więc wyraźnie dezorganizować codzienne funkcjonowanie i wpływać negatywnie niemal na każdą sferę życia. W leczeniu tego zaburzenia skuteczną metodą jest terapia psychodynamiczna lub poznawczo-behawioralna, podczas której wraz ze specjalistą pacjent ma szansę zrozumieć przyczyny wywołujące i podtrzymujące zaburzenie z lękiem przed chorobą. W trakcie psychoterapii osoby z tym zaburzeniem pracują nad swoimi przekonaniami, myślami automatycznymi oraz nad mechanizmem błędnego koła. Głównym celem leczenia jest wyleczenie z zaburzenia osobowości, zmiana nieprawidłowego sposobu myślenia i zachowania.
Autor: dr Sylwester Bębas – psychoterapeuta
Więcej nt. zaburzenia lękowego związanego ze stanem zdrowia w audycji:
