Phubbing

Termin phubbing powstał jako połączenie dwóch słów: phone, czyli smartfon oraz snubbing, czyli lekceważenie. Możemy wyróżnić różne rodzaje phubbingu, zależnie od relacji, jaka łączy nas z drugą osobą. Może to być phubbing małżeński, gdy dzieje się to w małżeństwie, phubbing koleżeński w relacji między znajomymi czy phubbing rodzicielski, gdy rodzice swoim korzystaniem z telefonu lekceważą swoje dziecko. Przykładem phubbingu jest przeglądanie internetu, wiadomości, odbieranie połączenia czy z innych powodów dłuższe skupianie się na telefonie w trakcie rozmowy z inną osobą. Przez takie zachowanie nasz rozmówca może czuć się lekceważony, niesłuchany czy nawet zaniedbany. Naszą postawą wysyłamy komunikat: coś jest ważniejsze od Ciebie, nie jestem Tobą zainteresowany. Nasz rozmówca może czuć się źle, może nie wiedzieć jak się zachować w takiej sytuacji.

Typowe zachowania phubbingowe obejmują sprawdzanie telefonu podczas rozmów i używanie go jako sposobu na rozproszenie uwagi w sytuacjach z życia realnego, takich jak spotkania towarzyskie, rodzinne kolacje i randki. Zachowania te mogą prowadzić do poczucia izolacji i odłączenia wśród osób wokół nas. Innym powszechnym przejawem phubbingu jest kompulsywna potrzeba angażowania się w serwisy społecznościowe, wskazująca na uzależniający związek z telefonem komórkowym, internetem i grami cyfrowymi. Phubbing wykracza poza sprawdzanie telefonu. Przejawia się jako wzorzec zachowania, wskazując na głębszy problem w naszym związku z technologią. Czynniki przyczyniające się do zachowania phubbing obejmują brak uważności, niezdrowe przywiązanie do urządzeń cyfrowych i strach przed utratą interakcji online. Rozpoznanie tych zachowań i ich przyczyn jest kluczowym krokiem w kierunku rozwiązania problemu phubbingu.

Gdy nastolatek doświadcza phubbingu ze strony rodziców, sam zaczyna korzystać z telefonu komórkowego w niekonstruktywny sposób. Można się tu odnieść do teorii modelowania społecznego, które wyjaśniają, że uczymy się poprzez obserwację, naśladownictwo zachowań innych osób, zwłaszcza tych ważnych dla nas. Nastolatek postrzega częste korzystanie z telefonu przez rodzica jako oczywiste i akceptowane zachowanie i tak samo zaczyna robić. Jeśli rodzice nie opanowali zasad zdrowego korzystania z telefonu komórkowego, nie wprowadzili reguł do swojego domu, to ich dzieci też nie będę przestrzegały czasu przebywania online i mogą w sposób ryzykowny korzystać z urządzeń elektronicznych. Tym samym narażają siebie na ryzyko uzależnienia behawioralnego. To środowisko rodzinne powinno promować zasady racjonalnego korzystania z telefonów i uczyć zdrowych postaw wobec środowiska wirtualnego.

Relacja dziecko – rodzic ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania wychowanków, bowiem powtarzają oni zachowania rodziców. Ilość czasu poświęcanego na korzystanie z mediów przez młodych ludzi jest w dużej mierze związana z nawykami opiekunów. Wkracza tutaj ryzyko uzależnienia nastolatków od telefonu komórkowego i problemowego korzystania z niego. Rodzice, którzy używają telefonów podczas interakcji z dzieckiem, są mniej wrażliwi i rzadziej reagują – tak werbalnie, jak i niewerbalnie – na prośby swoich dzieci. Gdy rodzic korzysta z telefonu komórkowego podczas interakcji z dzieckiem, dziecko czuje się ignorowane oraz odepchnięte. Dzieci, które cierpią z powodu rodzicielskiego phubbingu, częściej doświadczają depresji i miewają poczucie odrzucenia, a to przekłada się na niższą satysfakcję z życia.

Dzieci uczą się podstawowych umiejętności społecznych przez obserwację dorosłych, zwłaszcza swoich rodziców. Brak pełnej uwagi rodziców, który objawia się w postaci phubbingu, może zaburzać proces uczenia się tych umiejętności. Dzieci, które nie otrzymują odpowiedniego wsparcia emocjonalnego i społecznego, mogą mieć trudności z rozwijaniem empatii, umiejętności rozwiązywania konfliktów czy nawiązywania i utrzymywania zdrowych relacji międzyludzkich. Co więcej, dzieci mogą podświadomie naśladować zachowania swoich rodziców. Jeżeli dziecko widzi, że rodzic spędza czas na telefonie, zamiast angażować się w rozmowę czy zabawę, zaczyna traktować podobnie interakcje z innymi ludźmi. Może to prowadzić do problemów w późniejszym wieku, np. uzależnienia od urządzeń mobilnych czy trudności w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami.

Phubbing może znacząco wpłynąć na związek. Priorytetowe traktowanie telefonu komórkowego nad interakcją ze współmałżonkiem może powodować poczucie wykluczenia i zaniedbania, co negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne i relacje interpersonalne. W związkach phubbing może prowadzić do zmniejszenia satysfakcji ze związku, uczucia samotności i konfliktów związanych z korzystaniem z telefonu. Skutki phubbingu wykraczają poza bezpośrednie uczucia izolacji i zaniedbania. W związkach może to prowadzić do tego, że współmałżonek doświadcza: zmniejszonego zaufania, nasilonego niepokoju, depresji, zmniejszonego zadowolenia, negatywnego wpływu na jakość komunikacji. Tego rodzaju negatywne skutki mogą prowadzić do nieporozumień, konfliktów i zazdrości, co dodatkowo negatywnie wpływa na satysfakcję ze związku.

Phubbing wiąże się z różnymi problemami zdrowia psychicznego. Zaburzając rozmowy twarzą w twarz i obniżając jakość interakcji interpersonalnych, może pojawić się poczucie wykluczenia i samotności, prowadząc do takich stanów jak depresja i lęk. Phubbing może prowadzić do niezadowolenia i odłączenia w związkach. Utrudnia skuteczną komunikację między osobami i może sprawić, że osoba, na którą jest skierowany, poczuje się zignorowana lub nieistotna. Te uczucia zaniedbania i braku zainteresowania mogą nadwyrężyć relacje, obniżając ich jakość i satysfakcję. Zrozumienie, jak phubbing wpływa na relacje, może pomóc nam rozpoznać znaczenie priorytetowego traktowania interakcji twarzą w twarz. Ważne jest, aby głęboko zastanowić się nad tym, jak phubbing może negatywnie wpłynąć na nasze zdrowie psychiczne i na relacje ze współmałżonkiem lub przyjaciółmi i rodziną.

W ograniczeniu zjawiska problemowego korzystania z telefonów komórkowych skutecznym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie edukacji cyfrowej. Należałoby tutaj zacząć od nauki higieny cyfrowej rozumianej jako postawa życiowa i wynikające z niej nawyki stosowane w codzienności. Chodzi o to, jak korzystamy z telefonu na co dzień. Celem ostatecznym tej postawy nie jest zupełne odstawienie telefonu komórkowego, ale jego świadome i celowe korzystanie. Wtedy ludzie przyjmują odpowiedzialność za użytkowanie elektroniki i uświadamiają sobie, że oni również mogą być w grupie ryzyka rozwinięcia uzależnienia od telefonu i mogę phubbingować innych.

Walka z phubbingiem wymaga odpowiedniego podejścia. Jedną z najskuteczniejszych strategii jest priorytetowe traktowanie interakcji twarzą w twarz i zmniejszenie zależności od komunikacji cyfrowej. Poprzez aktywne angażowanie się w interakcje z innymi i dawanie pozytywnego przykładu, ludzie mogą zachęcać innych do odłożenia telefonów i skupienia się na komunikacji osobistej. Inną skuteczną strategią jest ustalenie granic z technologią. Można to osiągnąć poprzez: ustawianie konkretnych godzin sprawdzania telefonu, wyłączanie powiadomień, tworzenie stref „wolnych od telefonu”, np. przy stole w jadalni lub w sypialni, korzystanie z trybu cichego lub funkcji „Nie przeszkadzać” zapobiega rozpraszaniu uwagi i sprzyja bardziej skupionym i znaczącym interakcjom z innymi. Ważnym elementem jest budowanie zdrowych nawyków w rodzinie.

Autor: dr Sylwester Bębas – psychoterapeuta

Więcej nt. phubbingu w audycji: