Gaslighting

Gaslighting to przemoc psychiczna polegająca na manipulowaniu drugą osobą w taki sposób, że ofiara przemocy z czasem przestaje ufać swoim osądom, staje się zdezorientowana, zalękniona i traci zaufanie do swojej pamięci czy percepcji. Gaslighting może być stosowany przez jedną osobę bądź grupę osób. Sprawca stosuje ten rodzaj manipulacji po to, by ofiara przestała wierzyć w siebie i w swoje wspomnienia czy przekonania. Niekiedy celem może być uzyskanie jakiejś korzyści, np. lepszej pozycji zawodowej w miejscu pracy, utrzymanie związku itp. Jeśli manipulacja jest stosowana stale i metodycznie, może w końcu doprowadzić do tego, że ofiara zacznie kwestionować swoje zdrowie psychiczne. W ten sposób manipulator przejmuje nad nią całkowitą kontrolę.

Niestety gaslighting jest taką formą przemocy psychicznej, którą trudno rozpoznać; zwłaszcza sama ofiara często przez długi czas nie zdaje sobie sprawy z tego, że ktoś nią manipuluje. Problem z rozpoznaniem gaslightingu ma kilka przyczyn:

– sprawca manipuluje ofiarą, okazując raz przyjaźń, zainteresowanie i troskę, a innym razem agresję i złość.

– sprawca wykorzystuje każdą reakcję ofiary na jej niekorzyść i do dalszej manipulacji. Kiedy osoba zaczyna się bronić, udowadniać, że ma rację i jej przeczucia są słuszne, wówczas słyszy np. “Jesteś przewrażliwiona”.

– przejawy gaslightingu są często subtelne (trudne do zidentyfikowania w takiej formie, która powodują duże cierpienie psychiczne).

Jak to zwykle bywa z manipulacją i przemocą psychiczną są one używane do podporządkowania sobie ofiary, a także do osiągnięcia konkretnego celu. Na przykład ktoś może w ten sposób chcieć uniknąć konsekwencji za swoje czyny lub uzależnić ofiarę gaslightingu od siebie (np. zapobiegając odejściu partnera). Gdy mówimy o gaslightingu najczęściej na myśl przychodzą relacje partnerskie i rodzinne, jednak tę formę manipulacji można spotkać wszędzie – także w grupie znajomych, czy w pracy.

Kluczową rolę w obronie przed przemocą psychiczną będzie odgrywać umiejętność asertywności, czyli stanowczego i jednoznacznego odpowiadania gaslighterowi. Warto być stanowczym, jasno stawiać granicę i nie pozwalać, by ktoś ją przekraczał. Oczywiście najlepszą opcją byłoby natychmiastowe odcięcie się od gaslightera, choć nie zawsze jest to możliwe i takie proste, jak mogłoby się wydawać. Bardzo trudno będzie również bronić się przed gaslightingiem, jeżeli tkwimy w takiej relacji przez dłuższy czas. Warto wtedy poszukać zewnętrznego wsparcia, porozmawiać z kim bliskim warto zwrócić się o pomoc do psychoterapeuty.

Istnieje wiele form terapii, z których skorzystać mogą ofiary gaslightingu. Jedną z nich jest terapia indywidualna, polegająca na bezpośredniej pracy z terapeutą podczas sesji w nurcie psychodynamicznym lub poznawczo-behawioralnym. W niektórych przypadkach skuteczna okazuje się również terapia grupowa, dająca możliwość poznania innych osób z podobnymi doświadczeniami. Ofierze gaslightingu oferuje ona zwykle poczucie zrozumienia i wsparcie innych, a także pozwala uczyć się od siebie nawzajem oraz dzielić trudnymi przeżyciami. Jeśli manipulacja ma miejsce w związku partnerskim lub w rodzinie, można zdecydować się na terapię rodzinną lub terapię par. W ten sposób partnerzy mają szansę na konfrontację w otwartym dialogu, wraz z terapeutą, zbudowanie zdrowych wzorców zachowań i zrozumienie pojawiających się problemów komunikacyjnych.

Więcej nt. gaslightingu w audycji: