Uzależnienie od e-papierosów

Na przestrzeni ostatnich lat pojawiły się nowe zagrożenia dla zdrowia publicznego, tzw. elektroniczne papierosy (e-papierosy). E-papieros to inaczej elektroniczny system dostarczający nikotynę. Na rynku dostępne są różne rodzaje e-papierosów, które można podzielić na kilka kategorii. Jedną z nich są e-papierosy jednorazowe, które po wyczerpaniu baterii lub płynu trzeba wyrzucić. Inną grupą są e-papierosy smakowe, które oferują szeroką gamę smaków – owocowe, o smaku napojów, słodyczy czy nawet tytoniu. Wśród nich można znaleźć e-papierosy zerówki, które nie zawierają nikotyny. Zawierają natomiast szereg aromatów smakowych o niezweryfikowanym wpływie na zdrowie człowieka.

Popularność e-papierosów wśród młodzieży wynika z kilku czynników.  Po pierwsze, e-papierosy są często postrzegane (mylnie!) jako mniej szkodliwe niż tradycyjne papierosy, co sprawia, że młodzi ludzie są bardziej skłonni do ich używania.  Po drugie, szeroka gama smaków e-papierosów przyciąga młodzież, która chce eksperymentować z różnymi aromatami. 70 proc. uczniów palących e-papierosy wskazało smak i zapach jako główne czynniki ich popularności. Ponadto, e-papieros to kolejny elektroniczny gadżet obok smartfonów czy słuchawek bezprzewodowych, który jest „modny” i może wyróżniać młodych ludzi pośród grona znajomych. Po trzecie, e-papierosy są łatwo dostępne, a ich użycie jest często trudne do wykrycia przez rodziców czy nauczycieli, co dodatkowo zachęca młodzież do sięgania po nie.

Z używek często korzystają dzieci, które odczuwają bardzo silny stres – według nich papierosy mają zmniejszyć jego nasilenie. Często jest to podpatrzony u dorosłych wzorzec zachowania (np. „mama pali jak się zdenerwuje” itp.). Jeśli w rodzinie palenie jest obecne, młode osoby mogą postrzegać to jako normalne, akceptowalne zachowanie. Palenie może być formą buntu przeciwko autorytetom, takim jak rodzice, nauczyciele czy inne instytucje. Młodzież, dążąc do wyrażenia swojej niezależności i indywidualizmu, może sięgać po papierosy jako sposób na pokazanie sprzeciwu wobec zasad i oczekiwań społecznych. Młodzież sięga po papierosy również dlatego, że chce zdobyć popularność wśród rówieśników. Jedni chcą zaimponować swojemu otoczeniu, inni sięgają po papierosy ponieważ palą ich znajomi. Zdarza się, że sięgnięcie po e-papierosy oznacza jakiś głębszy problem, z którym młody człowiek nie umie sobie poradzić np. problemy osobowościowe.

Badania wykazują, że palenie e-papierosów może mieć negatywny wpływ na rozwój mózgu dzieci i młodzieży. Mózg rozwija się intensywnie aż do około 25. roku życia, a ekspozycja na nikotynę w tym okresie może prowadzić do zaburzeń funkcjonowania mózgu, takich jak problemy z pamięcią, koncentracją czy impulsywnością. Palenie e-papierosów może zwiększać ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych, takich jak depresja czy zaburzenia lękowe. Ponadto e-papierosy otwierają dzieciom drogę do nałogu. Utrwalają niezdrowe nawyki, które mogą przyczynić się do wystąpienia wielu schorzeń.

Nikotyna jest kluczowym czynnikiem uzależniającym związanym z paleniem e-papierosów. Jej wchłanianie przez organizm prowadzi do wydzielania dopaminy, co sprawia, że palacz odczuwa przyjemność i pragnie powtórzyć to doświadczenie. W miarę jak organizm przyzwyczaja się do nikotyny, potrzebuje coraz większych dawek, aby osiągnąć ten sam efekt, co prowadzi do uzależnienia. Trzeba pamiętać, że palenie jest uzależnieniem behawioralnym. Palacze uzależniają się bowiem nie tylko od substancji, czyli nikotyny, ale też samej czynności. Traktują wówczas palenie jako nagrodę, sposób na uspokojenie lub pobudzenie. Młodzi ludzie uzależnieni od nikotyny mogą mieć trudności z myśleniem o czymkolwiek innym niż o następnej możliwości użycia e-papierosa. E-papierosy oprócz nikotyny mogą zawierać różne substancje, które są szkodliwe dla zdrowia. Warto zaznaczyć, że niektóre z tych substancji są obecne również w dymie tytoniowym, jednak ich stężenie w e-papierosach może być różne. Długotrwałe narażenie na te substancje może prowadzić do uszkodzenia płuc, serca czy układu nerwowego, a także zwiększać ryzyko wystąpienia nowotworów.

Rozpoznanie, że dziecko zaczęło palić papierosy, może stanowić wyzwanie dla rodziców. Młodzież często stara się ukrywać swój nałóg, ale istnieją pewne sygnały, które mogą zwrócić uwagę opiekunów:

– jednym z pierwszych sygnałów może być zwiększona potrzeba samotności. Dzieci i nastolatki, które zaczynają palić, mogą częściej opuszczać dom pod pretekstem spacerów czy wyjść z psem, często w nietypowych godzinach. Spędzanie znacznej ilości czasu na balkonie czy w innych odosobnionych miejscach również może być znakiem, że dziecko pali w ukryciu.

– palenie jest kosztownym nawykiem. Jeśli dziecko zaczyna prosić o więcej kieszonkowego bez wyraźnego powodu lub jego wydatki stają się niejasne i trudne do śledzenia, może to być sygnał, że wydaje pieniądze na papierosy.

–  często żują gumę lub stosują inne odświeżacze oddechu,

– próbują ukryć słodkawą woń, jaka zostaje po wypaleniu e-papierosa (np. rozpylając odświeżacz powietrza w pokoju),

– ukrywają w pokoju małe buteleczki po liquidach, kupują mini baterie do e-papierosa.

Przeprowadzenie rozmowy z dzieckiem jest niezbędne i pomoże w ustaleniu, czy dziecko pali oraz dlaczego sięgnęło po zawierające nikotynę używki. Rozmowa musi jednak odbyć się spokojnie, rodzice powinni kontrolować emocje, ponieważ w przeciwnym razie, dziecko nie podejmie dialogu, będzie zaprzeczało, że korzysta z papierosów. Młodemu człowiekowi zawsze trzeba pokazać, jak duże spustoszenie powoduje zażywanie e-papierosów w organizmie, czyli wspomnieć o konsekwencjach palenia.

Autor: dr Wioleta Adamczyk – Bębas – socjoterapeuta, pedagog specjalny

Więcej nt. uzależnienia od e-papierosów w audycji: