Nerwica lękowa

Zespół lęku uogólnionego to jedno z najczęściej spotykanych u pacjentów zaburzeń psychicznych. Zespół lęku uogólnionego, charakteryzuje się takim stanem ciągłego, nadmiernego, niekontrolowanego i bezprzedmiotowego lęku i niepokoju. Osoby cierpiące na to schorzenie często martwią się o codzienne, rutynowe działania i aktywności, choć ich obawy są nieuzasadnione. Osoba z tym zaburzeniem może np. martwić się o swoje zdrowie, finanse, zdrowie członków rodziny, bezpieczeństwo dzieci, a nawet tak nieznaczące rzeczy jak spóźnienie się na spotkanie ze znajomymi, choć nie ma ku temu racjonalnych powodów.

Podobnie jak w przypadku wielu dolegliwości i zaburzeń psychicznych, także w zespole lęku uogólnionego przyczyny są uwarunkowane wieloczynnikowo i są wypadkową interakcji wpływów biologicznych, psychologicznych i społecznych. Jeżeli chodzi o czynniki biologiczne to podkreśla się m.in. na wpływ dziedziczenia oraz czynniki neurochemiczne.

Jeśli chodzi o czynniki psychospołeczne to podkreśla się:

– znaczenie wyuczonego, charakterystycznego sposobu postrzegania rzeczywistości: koncentracji na poszukiwaniu potencjalnych choć mało prawdopodobnych niebezpieczeństw i na negatywnych elementach otaczającego świata oraz przekonaniu o ograniczonych możliwościach radzenia sobie z trudnościami.

– problemy osobowościowe.

– podejście psychodynamiczne zakłada, że u podstaw doświadczanego lęku i napięcia leżą nierozwiązane i nieświadome konflikty wewnętrzne.

– uzależnienia, na przykład od substancji psychoaktywnych czy uzależnienia behawioralne.

– traumatyczne wydarzenia, jak na przykład śmierć bliskiej osoby, utrata zdrowia, pracy, co przekłada się na pogorszenie warunków życia.

– warunki społeczne – sposób wychowania, relacje rodzinne a także zawodowe, samotność, negatywne doświadczenia życiowe.

Główną i najważniejszą cechą zespołu lęku uogólnionego jest stały niepokój i zamartwianie się. Objawy, które stanowią kryterium diagnostyczne zespołu lęku uogólnionego to przede wszystkim silny lęk i zamartwianie się, określane czasami jako lęk wolno płynący – występujący przez większą część dnia przez okres co najmniej sześciu miesięcy. Towarzyszą mu minimum trzy objawy fizjologiczne: nerwowość, trudności w koncentracji, łatwe męczenie się, wzmożone napięcie mięśni, rozdrażnienie i kłopoty ze snem. Zamartwianie się nie może być też wynikiem innego zaburzenia. Właściwe rozpoznanie zaburzenia, jakim jest lęk uogólniony, wymaga także stwierdzenia, czy lękowi towarzyszy stałe podenerwowanie, rozdrażnienie, męczliwość, napięcie mięśniowe i zaburzenia snu. Ważne jest określenie czy lęk uogólniony nie jest wynikiem innych chorób lub zaburzeń psychicznych, bądź im nie towarzyszy.

Zespół lęku uogólnionego charakteryzuje się takim uporczywie występującym martwieniem się i lękiem, które są nieproporcjonalnie mocno nasilone wobec rangi sytuacji i okoliczności będących ich źródłem. Osoba dotknięta tym zaburzeniem martwi się „na zapas”, często o bardzo liczne choć stosunkowo błahe sprawy, wybiegając myślami w przyszłość. Jest w stanie ciągłej czujności, tak jakby niebawem miało wydarzyć się coś niedobrego. Opisany stan czujności wiąże się z męczącym, powodującym dyskomfort uczuciem napięcia i niemożności odprężenia się. Towarzyszą mu objawy somatyczne m.in. subiektywne uczucie szybkiego bicia serca, drżenie rąk, drżenie mięśni, potliwość lub suchość w ustach, zimne dreszcze na przemian z uderzeniami gorąca, uczucie duszenia się, dławienia, „kuli w gardle”, nudności, zawroty głowy, wrażenie, że za chwilę nastąpi omdlenie, stałe napięcie mięśni, ból mięśniowy. Pomimo tego, że osoba dotknięta zespołem lęku uogólnionego zdaje sobie sprawę z nadmierności własnego martwienia się, to jednak nie czuje się zdolna by swoje obawy kontrolować i doświadcza dotkliwego dyskomfortu. W rezultacie jej funkcjonowanie w wielu sferach życia może być znacznie utrudnione. By rozpoznać zespół lęku uogólnionego, wspomniane objawy winny się utrzymywać przez większość czasu przez minimum 6 miesięcy. Zespół lęku uogólnionego najczęściej przyjmuje postać przewlekłą i często współwystępuje z innymi zaburzeniami lękowymi lub zaburzeniami nastroju.

Zespół lęku uogólnionego:

– podnosi ryzyko wielu chorób somatycznych w tym: zawałów serca i udarów mózgu, szczególnie u osób z wcześniej zdiagnozowanymi chorobami serca,

– w znaczący sposób utrudnia codzienne funkcjonowanie, dzieje się tak m.in. przez ciągle odczuwany niepokój i napięcie, przez które pacjent może nie być w stanie skupić się na wykonywaniu obowiązków czy to rodzinnych, czy też zawodowych, może stracić pracę, może pojawić się brak stabilności materialnej,

– ogranicza ilość ważnych i wspierających relacji społecznych, osoby cierpiące na to zaburzenie mają mniej znajomych, przyjaciół.

Zespół lęku uogólnionego często występuje jednocześnie z innymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak depresja, zespół stresu pourazowego, dystymia, fobia społeczna i napady lęku panicznego. Duża liczba pacjentów z objawami lęku cierpi również na uzależnienia od alkoholu, substancji psychoaktywnych i leków. Zespół lęku uogólnionego manifestuje się zaburzeniami somatycznymi, takimi jak zawroty głowy, tachykardia, duszność, bóle głowy, drżenia, kołatanie serca, rozstrój żołądka i biegunka, dlatego często bywa mylony z różnymi chorobami somatycznymi.

Choć lęk nie należy do przyjemnych stanów emocjonalnych, stanowi emocję niezbędną do prawidłowego funkcjonowania. Pozwala przewidywać lub informuje o nadchodzącym niebezpieczeństwie. Ma również podłoże ewolucyjne – odciąga człowieka od zachowań, które potencjalnie mogą mu zaszkodzić. Problem pojawia się, kiedy lęk staje uporczywym i stałym towarzyszem codziennych zmagań. W życiu każdego człowieka pojawia się zmartwienie, jednak osoba cierpiąca na zespół lęku uogólnionego martwi się przez cały czas, nawet kiedy nie występują powody czy bodźce mogące wywoływać taki stan. W jej głowie tworzą się najróżniejsze czarne scenariusze dotyczące każdej dziedziny życia – pracy, edukacji, zdrowia, finansów, rodziny i kontaktów towarzyskich. Zamartwianie się jest formą przygotowania się na spełnienie najczarniejszego scenariusza. Osoby cierpiące na lęk uogólniony żyją często bardzo zapobiegawczo i asekuracyjnie próbując zabezpieczyć się przed wszelkim możliwym ryzykiem. Ich działania są nieskuteczne, wciąż mają poczucie braku bezpieczeństwa. U podłoża lęku leży uporczywe dążenie do zabezpieczenia się przed cierpieniem, utratą kontroli, bezradnością, porażką, odrzuceniem, chorobą lub śmiercią. Uwaga osób cierpiących na to zaburzenie jest skierowana na poszukiwanie sygnałów informujących o zagrożeniu lub niebezpieczeństwie. Nasilenie lęku jest niewspółmierne do rzeczywistego prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzeń wzbudzających lęk.

Skuteczna terapia zespołu lęku uogólnionego najczęściej uwzględnia psychoterapię i farmakoterapię. Wiodącymi podejściami terapeutycznymi są: terapia poznawczo – behawioralna oraz psychodynamiczna. Terapia poznawczo – behawioralna koncentruje się zrozumieniu i przeformułowaniu lękowych przekonań pacjenta oraz na nauce sposobów radzenia sobie z lękiem poprzez stosowanie m.in. treningu relaksacyjnego. Terapia psychodynamiczna dąży do odsłonięcia i rozwiązania nieświadomych konfliktów wewnętrznych oraz identyfikacji i wzmocnienia siły ego pacjenta. Farmakoterapia – najczęściej stosuje się leki z grupy SSRI.

Autor: dr Sylwester Bębas – psychoterapeuta

Więcej nt. nerwicy lękowej w audycji: